Saanen keçileri, İsviçre kökenli süt ve döl verimi yüksek hayvanlardır. Bu keçinin en önemli özelliklerinden birisi; farklı iklim ve çevre koşullarına uyabilmesidir. İşte bu özelliğinden dolayı gerek Avrupa ülkelerinde, gerekse diğer bir çok ülkede yerli keçiler ile melezlenerek yüksek verimli yerli keçi tipleri elde edilmiştir.
Saanen Keçisinin Melezlemesi:
Elimizdeki yerli keçileri bir anda elden çıkarıp, yerine saanen gibi yüksek verimli kültür ırkı hayvanları koymak ekonomik olmayacağından ülkemizde süt keçiciliğini geliştirmenin esası melezleme çalışmalarına dayanmaktadır. Ancak melezleme çalışmalarının da başarısı için ana-babaların seçiminde titiz davranmak yani sağlıklı ve yüksek verimli hayvanları damızlık olarak seçmek gereklidir.
İsviçre Saaneni Verim Özellikleri:
Canlı ağırlık : 50-55 kg (ergin)
Döl verimi : %180-200
Laktasyon süresi : 270 gün
Laktasyon verimi : 600 kg
Sütte yağ : %3-3.3
Günde Ort.Süt Verimi : 2.2 kg
Yerli Kıl Keçileri Verim Özellikleri:
Canlı ağırlık : 45-50 kg (ergin)
Döl verimi : %80
Laktasyon süresi : 150 gün
Laktasyon verimi : 40 kg
Sütte yağ : %3-3.3
Günde Ort.Süt Verimi : 0.27 kg
Saanen X Yerli Kıl (Melez) Verim Özellikleri:
Canlı ağırlık : 50-55 kg
Döl verimi : %130
Laktasyon süresi : 210 gün
Laktasyon verimi : 250-300 kg
Sütte yağ : %3-3.3
Günde ort. süt verimi : 1.2 kg
Keçilerin Beslenmesi ve Önemli Yetiştirme İşleri
Ağılda besleme durumunda ergin bir keçi (14-15 aylık): Süt verme durumuna göre günde 1-1.5 kg kaliteli kuru ot, 300-900 gr kesif yem verilmelidir. 0.5 kg kuru ot yerine 1 kg silaj yemi vermek daha uygundur. Silaj yemi sağımdan hemen sonra verilmelidir. Böylelikle silajın tadı ve kokusu süte geçmemiş olur. 50 kg canlı ağırlığında günde 3-4 kg süt veren keçiye aşağıdaki yem reçeteleri verilebilir.
a) 1 kg kuru yonca
b) 1.5 kg kuru ot
c) 3-4 kg yeşil çayırotu
d) 0.5 kg saman
e) 1.5 kg kepek
f) 0.5 kg kesif yem karması
g) 0.5 kg arpa kırması
h) 3-4 kg yeşil ot
ı) 0.5 kg kepek
i) 2 kg hayvan pancarı
Ek yemlerde katılacak tuz oranı hayvanların durumuna göre değişmektedir. Tuz miktarı keçilerin su bulmak için yürüyebildiği mesafeye göre değişmektedir. Örneğin; yemlikle su kaynağı arası 1.5-2 km ise kesif yem karışımlarına katılacak tuz oranı yaklaşık 1:7 olmalıdır. Kullanılan karışım çoğunlukla;1 kısım tuz, 1 kısım pamuk tohumu küspesi unu 3 kısım dane yem olmalıdır,
Keçiler için en uygun saman yulaf samanıdır. Patates süt salgısını arttırır. Lahana, bezelye, yulaf, arpa, mısır en uygun yemlerdir. Yeşil yemler mutlaka soldurularak yemlenmelidir.
Oğlakların Beslenmesi:
Oğlak büyütme, damızlık yetiştirmek veya kullanmak ve bakmak olmak üzere 2 nedenden yapılır. Oğlaklar doğal ve sun’i yolla emzirme yapılır.
Doğal Emzirme: Anayı emdirilerek yapılır.
Sun’i Emzirme : Anayı 2-3 gün emdirilerek, ağız sütü alınarak yapılır. 2-3 gün sonrası elde süt varsa emdirme yapılmalıdır. 3-4 gün sonrası kaliteli kuru ot veya kesif yem verilmelidir. Süt verme dönemi oğlakların gelişmelerine göre 10-12 haftadır. Oğlakların Rumenleri gelişene kadar silajla beslenmelidir. Aksi halde sindirim bozuklukları yapar.
Tekelerin Beslenmesi:
Dişilere nazaran daha kuvvetli beslemek gerekir. İyi kaliteli kuru ot, yulaf, arpa kırması, veya kesif yem verilmelidir. Normal zamanlarda 0,5-1 kg , aşım zamanında 1-1,5 kg kesif yem verilmelidir. Aşım dönemlerinde yemlerin içine yumurta sarısı karıştırılabilir. Ayrıca karmalara vitamin, kireç ve tuz konmalıdır. Ergin bir hayvan günde 10 lt. su içer.Yemlemeden yarım saat önce ve sonra su verilmelidir. Tekeler aşım zamanında zayıf veya şişman olmamalıdır.Boynuzsuz ana ile boynuzsuz baba kesinlikle çiftleştirilmemelidir. (Boynuzsuzluk dominanttır.) Bunlardan olan dişiler infertildir.
Damızlık Seçimi ve Damızlıkta Kullanma Yaşı
Tekelerde: Vücut yapısı sağlam ve kuvvetli olmalıdır. Duruşu düzgün yumurtalıkları büyük, yuvarlak ve düzgün olması gerekir. 9-10 aylıkken damızlıkta kullanılabilir. Başlangıçta az aşım yaptırılmalıdır. Damızlıkta kullanma yaşı 5-6 yaş kabul edilir.
Keçilerde: Vücudu uzun, başı dar ve dişilik karakteri göstermesi istenir. Memenin şeklinin yuvarlak, karın altına giren memenin damarlarının şişkin olması istenir. Damızlık seçiminde yalnız dişilerin süt ve yağ verimleri değil, damızlığa ayrılacak tekelerin ana ve yakın akrabaların süt verimleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Dişiler 8-9 aylıkken tekeye gösterilebilir. Geç gelişen ırklarda 15-18 aylıkken tekeye verilmelidir. Damızlıkta kullanma yaşı keçiler için 7-8 yaştır.
Süt keçiciliği geliştirmenin esası melezleme çalışmalarına dayanmaktadır.Ancak melezleme çalışmalarının da başarısı için ana babaların seçiminde titiz davranmak yani sağlıklı ve yüksek verim veren hayvanları damızlık olarak seçmek gerekir.
Keçilere Teke Katma İşlemleri
Serbest katım: Teke katım mevsimine göre 30-35 keçiye bir ergin teke, teke genç ise 15 keçiye bir genç teke hesabı ile yapılır.
Elde katım: Hangi dişinin hangi tekeye verileceği bilinir. Arama tekesi ile kızgın keçiler saptanır. Böylece tekeler fazla yorulmayacağı için bir mevsimde 60-70 keçiyi aşabilir. Bu yöntemle kayıt tutma yolu ile iyi özellikteki hayvanların belirlenerek seçilmesi ve sürünün devamlı verimce iyileştirilmesi mümkündür.
Teke katımı: Mevsime ve bölgeye göre değişmekle beraber bizim bölgemizde Ağustos- Eylül ayıdır. Aşım mevsimi öncesi keçilerin ve tekelerin Flusking dediğimiz özel yemlerle beslenmesi gerekir. Bu ek yemleme ile kısırlığın azalmasına, kızgınlık belirtilerinin kolayca ortaya çıkmasına ve çoğul doğumların artmasına yardımcı olunur.
Aşım sonrası 2 aylık dönem hayvanların en az besin maddesine ihtiyaç duydukları dönemdir. Keçilerin gebelik süresi 145-155 gündür. Gebeliğin son 1-1,5 ayında anaya çok iyi bakım besleme uygulamak gerekir. Çünkü bu devrede yavrunun gelişimi çok hızlı olacaktır.
Doğuma yakın ana ayrı bölüme alınmalıdır. Tabana bol altlık serilmelidir. Doğumdan sonra yavru 3-5 gün mutlaka ağız sütünü almalıdır. Genelde oğlaklar anaları ilk iki ay emerler.Fazla süt varsa sağılmalı, sağımda meme bakımı ve temizliğine önem verilmelidir.
Keçi Ağılları
Keçi ağılı yapımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir;
1. Ağıl kış aylarında sıcak, yazın serin olmalıdır.
2. Yapı içinde ani sıcaklık değişimleri önlenmelidir.
3. Yapıyı oluşturan çatı, duvar gibi yapı alanlarında nem yoğuşmasının önüne geçilmelidir.
4. İç ortamda oransal nem, belirli limitlerde tutulmalı, fazla nem ve amonyak havalandırma sistemi yardımı ile barınak içinden dışarı atılmalıdır.
5. Havalandırma sırasında hayvanlar üzerinde oluşabilecek zararlı hava akımları önlenmelidir.
6. Yapı içinde üretim için optimum olan sıcaklık değerleri korunmalı,yeterli ışık ve havalandırma ile bol oksijenli hava sağlanabilmelidir. Barınak iç ortamı ile dış ortam sıcaklıkları arasındaki fark 5-7 0C den az olmamalıdır.
Hava bacalarının düzenlenmesinde aşağıdaki koşullara uyulmalıdır;
1. Havalandırma bacaları kesitleri en az 40x40 cm olmalıdır.
2. Ağıl taban alanının her 100 m2 si için bir havalandırma bacası düşünülmelidir.
3. Baca etkili yüksekliği en az 4 m, bacanın çatı mahyasından yüksekliği ise en az 0.50 m olmalıdır.
Birden fazla baca gereksinimi olan ağıllarda, baca kesit ve yüksekliklerinin aynı olması sağlanmalıdır.
Keçilerin alan gereksinimleri: Ağıllarda keçiler için ayrılacak alan hayvanların yaş ve yetiştirme şekline göre değişir.Ergin bir keçi için kapalı alanda 0,75-1 m2 yer yeterlidir. Oğlaklı keçiler için gereksinim duyulan alan 1,25-1,50 m2 dir. Tekeler aynı bölümlerde barındırılmalıdır. Tekelerin alan ihtiyacı 3-4 m2 dir. Doğum yapacak hayvanlara 1,5 m2alan düşünülmelidir. Ağıl için hesaplanan alanın yaklaşık olarak iki katı kadar bir alan gezinti alanı olarak ayrılmalıdır.
Yukarıda verilen alanlar servis yolu, yemliklerin kapladığı alanı içermemektedir. Bu nedenle ihtiyaç duyulan toplam alanlar belirlenirken servis yolu yemlikler ve gerekli diğer bölmeler için ayrılacak alanlar göz önüne alınmalıdır.
Yemlik ve yem gereksinimleri: Yemleme yerinde her bir ergin hayvan için 40 cm, oğlaklar için 30 cm uzunluğunda yemlik ayrılmalıdır. Yemlik taban genişliği 50-60 cm olabilir. İki yönden yemleme yapılacak yemliklerde yemlik genişliği 75 cm olmalıdır. Yem deposu hacmini belirlemede mer’adan yararlanma göz önünde bulundurulur.Kaba yem deposu hacmini hesaplamada yıllık gereksinim 350 kg olduğu varsayılabilir. Kesif yem gereksiniminin 100 kg/yıl olduğu düşünülebilir. Keçilerin yıllık yataklık gereksinimi 50 kg/yıl alınabilir. Kuru ot deposu ağıl kapalı alanı içinde düşünülebilir. Bu tip bir planlamanın yangın tehlikesini arttırdığı unutulmamalıdır.
Ot yemliklerinin çıtaları hayvanların kafalarını sokmadan ot yiyebileceği düşünülürse 8-10 cm aralıklı olmalıdır. Hayvanların ot bulunan yemlik bölmesine başlarını sokmaları durumunda, baş sıkışmalarını önlemek için çıta aralıkları 20-25 cm olmalıdır.
Ağılda yeterli su bulunmalıdır. Ergin hayvanlar için günlük su gereksinim miktarı 10 litredir. Sulamalar mümkün olduğu oranlarda gezinti alanlarında yapılmalı, suluklar dondan korunmalı çevrede yeterli drenaj sağlanmalıdır.
